คนไร้ความสามารถ

1. ความสามารถของคนไร้ความสามารถ

มาตราสำคัญ

28

สาระสำคัญ

• ตามมาตรา 28 วรรคหนึ่ง ที่บัญญัติว่า บุคคลวิกลจริตผู้ใด ถ้าคู่สมรสก็ดี ผู้บุพการีกล่าวคือ บิดามารดา ปู่ย่า ตายาย ทวดก็ดี ผู้สืบสันดานกล่าวคือ ลูก หลาน เหลน ลื่อก็ดี ผู้ปกครองหรือผู้พิทักษ์ก็ดี ผู้ซึ่งปกครองดูแลบุคคลนั้นอยู่ก็ดี หรือพนักงานอัยการก็ดี ร้องขอต่อศาลให้สั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถ ศาลจะสั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถก็ได้ หมายความว่า
  • คำว่า บุคคลวิกลจริตผู้ใด หมายถึง บุคคลที่มีกิริยา หรือการประพฤติ หรือการปฏิบัติ หรือสติปัญญาที่แตกต่างจากบุคคลทั่วไป ตามความหมายในมาตรา 30
  • คำว่า ถ้าคู่สมรสก็ดี หมายถึง สามีหรือภริยาโดยชอบด้วยกฎหมาย ตามมาตรา 1457
  • คำว่า ผู้บุพการีกล่าวคือ บิดามารดา ปู่ย่า ตายาย ทวดก็ดี หมายถึง บิดามารดา หรือปู่ย่า หรือตายาย หรือทวด ทั้งทวดที่เป็นผู้ชาย คือ ปู่ทวด หรือตาทวด และทวดที่เป็นผู้หญิง คือ ย่าทวด หรือยายทวด และรวมทั้งบิดามารดาของทวด ที่เรียกว่า เทียด ด้วย ความเป็นผู้บุพการีตามวรรคนี้ถือตามความเป็นจริง หรือตามสายโลหิต เนื่องจากมาตรานี้เป็นเรื่องเกี่ยวกับสภาพบุคคล ไม่ได้เกี่ยวกับการรับมรดก หรือความสัมพันธ์ในครอบครัว ซึ่งถือตามความชอบด้วยกฎหมาย
    • ข้อความในส่วนนี้ใช้คำว่า ก็ดี มีความหมายว่า เป็นเพียงการยกตัวอย่างเท่านั้น ไม่ได้หมายความว่า ผู้บุพการีจะมีเพียงเฉพาะเท่าที่ระบุไว้นี้เท่านั้น ดังนั้น เทียด จึงอยู่ในความหมายของผู้บุพการีตามความหมายในวรรคนี้ด้วย
  • คำว่า ผู้สืบสันดานกล่าวคือ ลูก หลาน เหลน ลื่อก็ดี หมายถึง ลูก หลาน เหลน ลื่อ ซึ่งหมายความถึง บุตรของเหลน ในปัจจุบันมักไม่ค่อยได้ยินคนในสังคมพูดถึงคำนี้ ทำให้หลายคนไม่เข้าใจความหมายของคำนี้แล้ว ทั้งยังรวมถึงบุตรที่บิดารับรองแล้ว ตามมาตรา 1627 และบุตรบุญธรรม ซึ่งมีสิทธิรับมรดกเสมือนเป็นผู้สืบสันดานด้วย ความเป็นผู้สืบสันดานตามวรรคนี้ถือตามความเป็นจริง หรือตามสายโลหิต ตามความหมายเช่นเดียวกับผู้บุพการี
    • ข้อความในส่วนนี้ใช้คำว่า ก็ดี มีความหมายว่า เป็นเพียงการยกตัวอย่างเท่านั้น ไม่ได้หมายความว่า ผู้สืบสันดานจะมีเพียงเฉพาะเท่าที่ระบุไว้นี้เท่านั้น ดังนั้น บุตรที่บิดารับรองแล้ว ตามมาตรา 1627 และบุตรบุญธรรม จึงอยู่ในความหมายของผู้สืบสันดานตามความหมายในวรรคนี้ด้วย
  • คำว่า ผู้ปกครอง หมายถึง ผู้ที่ศาลแต่งตั้งให้มีอำนาจปกครองผู้เยาว์แทนบิดามารดาของผู้เยาว์ ในกรณีที่บิดามารดาของผู้เยาว์ไม่มีชีวิตอยู่แล้ว หรือในกรณีที่บิดามารดาของผู้เยาว์ถูกศาลเพิกถอนอำนาจปกครองผู้เยาว์
  • คำว่า หรือผู้พิทักษ์ก็ดี หมายถึง ผู้ที่ศาลมีคำสั่งแต่งตั้งให้เป็นผู้พิทักษ์ตามมาตรา 32 ในกรณีที่ศาลมีคำสั่งให้บุคคลวิกลจริตนั้นเป็นคนเสมือนไร้ความสามารถมาก่อนแล้ว
    • คำว่า ก็ดี ไม่ได้มีความหมายว่า ยังอาจมีบุคคลอื่นอีก เหมือนในกรณีของผู้บุพการี หรือผู้สืบสันดาน แต่มีความหมายเพียงว่า จะเป็นผู้ปกครอง หรือผู้พิทักษ์ คนใดคนหนึ่งก็ได้
  • คำว่า ผู้ซึ่งปกครองดูแลบุคคลนั้นอยู่ก็ดี หมายถึง ผู้ที่ดูแลบุคคลวิกลจริตนั้นอยู่ตามความเป็นจริง ในกรณีที่บุคคลวิกลจริตนั้นไม่มีผู้บุพการี หรือผู้สืบสันดานอยู่แล้ว และไม่มีผู้ปกครอง และผู้พิทักษ์ที่ศาลแต่งตั้งด้วย
  • คำว่า หรือพนักงานอัยการก็ดี หมายถึง พนักงานอัยการ ซึ่งถือว่าเป็นผู้มีอำนาจดำเนินการทางกฎหมายในเรื่องต่าง ๆ ให้แก่ประชาชน ในกรณีนี้หากบุคคลวิกลจริตนั้นไม่มีผู้บุพการี หรือผู้สืบสันดานอยู่แล้ว หรือไม่มีผู้ปกครอง หรือผู้พิทักษ์ที่ศาลแต่งตั้ง และไม่มีผู้ดูแลบุคคลวิกลจริตนั้นตามความเป็นจริงแล้ว บุคคลวิกลจริตนั้นคงมีแต่เพื่อน หรือเพื่อนร่วมงาน หรือเพื่อนบ้าน หรือคนที่รู้จักบุคคลวิกลจริตดังกล่าวเท่านั้น ซึ่งเพื่อน หรือเพื่อนร่วมงาน หรือเพื่อนบ้าน หรือคนที่รู้จักบุคคลวิกลจริตดังกล่าว ย่อมไม่สามารถร้องขอต่อศาลตามความในวรรคนี้ได้ ดังนี้ เพื่อน หรือเพื่อนร่วมงาน หรือเพื่อนบ้าน หรือคนที่รู้จักบุคคลวิกลจริตดังกล่าวสามารถที่จะไปร้องขอต่อพนักงานอัยการให้ยื่นคำร้องต่อศาลตามความในวรรคนี้แทนตนเองได้
  • คำว่า ร้องขอต่อศาลให้สั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถ หมายถึง ยื่นคำร้องขอต่อศาลเยาวชนและครอบครัว เพื่อให้ศาลมีคำสั่งให้บุคคลวิกลจริตนั้น เป็นคนไร้ความสามารถ และแต่งตั้งผู้อนุบาลของบุคคลวิกลจริตนั้นต่อไป
    • คำร้องขอตามวรรคนี้ เป็นการใช้สิทธิทางศาล หรือเป็นคดีไม่มีข้อพิพาท หรือเป็นคดีฝ่ายเดียว ตามป.วิ.พ. มาตรา 55 ไม่ถือเป็นการพิพาทกับบุคคลวิกลจริตนั้น ดังนั้น ผู้สืบสันดานของบุคคลวิกลจริตนั้น ย่อมยื่นคำร้องขอต่อศาลตามวรรคนี้ได้ ไม่เป็นกรณีที่ผู้สืบสันดานฟ้องบุพการีของตน ซึ่งเป็นคดีอุทลุม ตามมาตรา 1562
    • การร้องขอตามวรรคนี้ บุคคลวิกลจริตไม่สามารถยื่นคำร้องขอต่อศาลให้มีคำสั่งให้ตนเองเป็นคนไร้ความสามารถได้เอง ต่างจากการยื่นคำร้องให้ศาลมีคำสั่งเพิกถอนคำสั่งที่ให้เป็นคนไร้ความสามารถ ตามมาตรา 31 ซึ่งบุคคลวิกลจริตที่ศาลมีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถแล้ว สามารถที่จะยื่นคำร้องดังกล่าวต่อศาลเองได้
  • คำว่า ศาลจะสั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถก็ได้ หมายถึง ศาลจะมีคำสั่งให้บุคคลวิกลจริตนั้น เป็นคนไร้ความสามารถ หรือจะยกคำร้องขอที่ได้ยื่นตามวรรคนี้ก็ได้ ไม่ได้เป็นการผูกมัดให้ศาลต้องมีคำสั่งให้บุคคลวิกลจริตนั้นเป็นคนไร้ความสามารถเพียงอย่างเดียวเท่านั้น เนื่องจากการมีคำสั่งให้บุคคลใดเป็นคนไร้ความสามารถ ทำให้บุคคลนั้นหมดความสามารถในการทำนิติกรรมต่าง ๆ โดยสิ้นเชิง ซึ่งถือเป็นเรื่องสำคัญที่ศาลจะต้องพิจารณามีคำสั่งอย่างรอบคอบเท่าที่มีความจำเป็นจริง ๆ เท่านั้น
• ตามมาตรา 28 วรรคสอง ที่บัญญัติว่า บุคคลซึ่งศาลได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถตามวรรคหนึ่ง ต้องจัดให้อยู่ในความอนุบาล การแต่งตั้งผู้อนุบาล อำนาจหน้าที่ของผู้อนุบาล และการสิ้นสุดของความเป็นผู้อนุบาล ให้เป็นไปตามบทบัญญัติบรรพ ๕ แห่งประมวลกฎหมายนี้ หมายความว่า
  • คำว่า บุคคลซึ่งศาลได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถตามวรรคหนึ่ง หมายถึง บุคคลวิกลจริตที่ศาลได้มีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถตามวรรคหนึ่งแล้ว
  • คำว่า ต้องจัดให้อยู่ในความอนุบาล หมายถึง การทำนิติกรรมต่าง ๆ ของคนไร้ความสามารถต้องทำโดยบุคคลหนึ่งที่เรียกว่า ผู้อนุบาล เสมอ มิฉะนั้นนิติกรรมนั้น จะเป็นโมฆียะตามมาตรา 29
    • แตกต่างจากการทำนิติกรรมของคนเสมือนไร้ความสามารถ ซึ่งในการทำนิติกรรมต่าง ๆ คนเสมือนไร้ความสามารถจะต้องเป็นผู้ทำเองทั้งหมด เพียงแต่การทำนิติกรรมที่สำคัญตามที่ระบุไว้ในมาตรา 34 คนเสมือนไร้ความสามารถจะต้องได้รับความยินยอม หรือความเห็นชอบ หรือคำอนุญาตจากผู้พิทักษ์ก่อนที่จะทำนิติกรรมนั้น มิฉะนั้นนิติกรรมนั้น จะเป็นโมฆียะตามมาตรา 34 วรรคห้า
  • คำว่า การแต่งตั้งผู้อนุบาล อำนาจหน้าที่ของผู้อนุบาล และการสิ้นสุดของความเป็นผู้อนุบาล ให้เป็นไปตามบทบัญญัติบรรพ ๕ แห่งประมวลกฎหมายนี้ หมายถึง การที่ศาลจะมีคำสั่งแต่งตั้งบุคคลใดเป็นผู้อนุบาลของบุคคลวิกลจริต ซึ่งศาลได้มีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถตามวรรคหนึ่งแล้ว ต้องเป็นไปตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 1463 , 1569 , 1569/1 , 1598/15 , 1598/16 , 1598/17 , 1598/18
    • หากอ้างว่า วรรคนี้บัญญัติว่าอย่างไร ต้องเขียนเลขบรรพด้วยตัวเลขภาษาไทย คือ บรรพ ๕ หากเขียนเลขบรรพด้วยตัวเลขอารบิค คือ บรรพ 5 ไม่ถือว่าถูกต้อง แต่หากเป็นการอธิบายความทั่วไป สามารถเขียนเลขบรรพด้วยตัวเลขอารบิคได้